Webinar Kanker en hormonen 20/11/2020
Q & A van het webinar KANKER EN HORMONEN
Hormoonverstorende stoffen in voeding, kleding, maquillage….
Er is tot nu toe geen wetenschappelijk bewijs dat soja en sojaproducten schadelijk zijn voor mensen met borstkanker. Gezonde voeding is juist essentieel in het herstelproces van kanker. Er is echter een verschil tussen soja opgenomen uit voeding, en supplementen die hoge concentraties aan soja bevatten. Supplementen op eigen houtje innemen is altijd af te raden omdat dit mogelijk interfereert met de behandeling die je ondergaat. Daarom raden we aan om dit altijd te bespreken met de behandelende arts.
Ik heb me laten vertellen dat producten op basis van soja hormoon verstorend zouden werken, klopt dat ?
Soja bevat isoflavonen. Dit zijn stoffen die lijken op oestrogenen, maar omdat ze van natuurlijke oorsprong zijn, worden ze fyto-oestrogenen genoemd. Er is op dit moment geen wetenschappelijk bewijs dat deze fyto-oestrogen op zich hormoon verstorend werken, maar er wordt toch aangeraden om geen supplementen die hoge concentraties aan soja-extracten kunnen bevatten in te nemen. Een gezond dieet dat al dan niet soja bevat wordt wel aangeraden.
Kikkererwten zouden ook fyto-oestrogenen bevatten, dus ook zoiets gelijk soja?
Inderdaad, kikkererwten zijn peulvruchten en de meeste peulvruchten bevatten isoflavonen die fyto-oestrogene eigenschappen hebben.
Wat bedoelen jullie met "extracten" soja en soja in de voeding, vb. soja yoghurt, sojascheuten , vleesvervangers..
Met extracten bedoelen we de voedingssupplementen. Deze bevatten hoge concentraties van een bepaalde stof. Het op eigen houtje innemen van die voedingssupplementen, zeker indien u in behandeling bent voor kanker, raden we af. Daarentegen raden we een gezond dieet (dat al dan niet soja bevat) sterk aan.
Ik heb een lactose-intolerantie en dus maken sojaproducten een belangrijk element uit van mijn dieet. Aldus is ook voldoende calcium innemen een uitdaging. Zijn er tips? Met welke specifieke voedingsproducten moet ik opletten?
Calcium is belangrijk voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit, maar ook voor andere belangrijke functies, zoals de bloedstolling. Daarom is het belangrijk dat u voldoende calcium inneemt. Dit kan via de inname van zuivelproducten, maar indien u een lactose-intolerantie heeft kan u ook aan voldoende calcium geraken via de inname van 1) groene bladgroenten zoals broccoli, boerenkool, paksoi of Chinese kool, 2) sojabonen, bessen, eigeel en aardappelen, en 3) oesters en sardienen in blik. Een gezond dieet (al dan niet bestaand uit soja) wordt zeker aangeraden. Het op eigen houtje innemen van voedingssupplementen die hoge concentraties aan bijvoorbeeld soja bevatten, wordt niet aangeraden. Voor een goede opname van calcium uit de voeding is het ook belangrijk dat je voldoende vitamine D, fosfor en magnesium in je lichaam hebt. Vitaminen kunnen uit voeding worden gehaald, maar worden ook aangemaakt bij blootstelling aan zonlicht.
Moet er ook opgelet worden, combinatie soja en medicatie Arimidex?
Arimidex is een aromataseremmer die ervoor zorgt dat er minder oestrogeen wordt aangemaakt vanuit testosteron. Er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat een dieet met sojaproducten de werking zou verminderen. Een evenwichtig dieet is belangrijk. We raden wel aan om niet op eigen houtje voedingssupplementen te gebruiken die soms hoge dosissen extracten kunnen bevatten.
Als ik elke dag bakboter, smeerboter van soja gebruik, is dit dan schadelijk? Wegens lactose-intolerantie is dit zeer moeilijk.
Soja uit voeding kan geen kwaad, het zijn de capsules met hoge concentraties die afgeraden worden
2. KURKUMA
Is er invloed van kurkuma ? Invloed keto dieet ?
Kurkuma zou geen invloed hebben op de geneesmiddelen die gebruikt worden ter behandeling van borstkanker. Een evenwichtig dieet waarin kurkuma wordt gebruikt is goed. Wel oppassen met voedingssupplementen die potentieel hoge concentraties kunnen bevatten. Daarvan wordt afgeraden om ze op eigen houtje in te nemen. Na de menopauze wordt oestrogeen opgebouwd uit de vetreserves. Bij een keto dieet gaat je lichaam de vetreserves aanwenden als voornaamste energiebron. Op dit moment zijn er nog geen wetenschappelijke studies voorhanden die bewijzen dat het volgen van een keto dieet een voordeel zou opleveren. Wel is het zo dat een hoge BMI een slechtere prognose geeft.
3. PLASTIEK
We zien nu veel herbruikbare waterflessen vanuit ecologische overwegingen. Zou dit ook een risico kunnen inhouden?
Ik zou zeker een drinkfles genre dopper aanraden in plaats van een plastiek wegwerpfles die vaak zeer veel weekmakers bevat.
Waterflessen zijn ze hormoon verstorend? Wat met alternatief zijnde plastiek drinkbussen zoals Dopper?
Plastic flessen die Polyvinylchloride (PVC) (pictogram met nr 3) of polystyreen (PS) (pictogram met nr 6) bevatten, worden afgeraden. Sowieso is het beter om een herbruikbare fles te gebruiken. Dopper is gemaakt uit polypropyleen (pictogram met nummer 5) voor het flesgedeelte en de dop en met ABS (pictogram 9) voor de witte cup. Voor de afdichting wordt een samenstelling gebruikt bestaande uit TPE-SEBS.
Hormoonverstoorders in drinkwater, wat met flessen uit plastic versus glazen flessen. Zijn de steviger plastic flessen beter dan de slappere (meestal goedkopere waters) En wat met kraantjeswater?
Ik zou zeker een duurzame herbruikbare drinkfles aanraden en in België wordt kraantjeswater beschouwd als veilig. Je kan eventueel een filter gebruiken.
Is kraantjeswater gezond? Of beter flessenwater?
In België wordt kraantjeswater als gezond beschouwd. De kwaliteit van het kraantjeswater kan wel erg verschillend zijn, en hangt af van de omgeving en van de leidingen in je woning. In sommige steden zouden er bepaalde stoffen in hogere concentratie in het water kunnen zitten, bv. door de aanwezigheid van bepaalde bedrijven of organisaties (bv. veeteeltbedrijven of ziekenhuizen). Ook de wijze waarop het water wordt gedesinfecteerd en de aanwezigheid van reststoffen kunnen een invloed hebben op de kwaliteit van het kraantjeswater. Daarentegen kunnen plastiek flessen ook chemische componenten bevatten die in flessenwater kunnen terechtkomen. Ook de kwaliteit van flessenwater kan dus verschillend zijn.
Wanneer je een tekort hebt aan bepaalde mineralen of bepaalde mineralen moet mijden, kan het nuttig zijn om de precieze samenstelling van het water na te gaan (droogrest en mineralen), en eventueel de keuze voor een bepaald soort water af te stemmen met de arts.
Best geen voeding opwarmen in plastiek, maar hoe zit het dan met invriezen? Mag ik voeding invriezen in plastiek potjes?
Ja invriezen is minder problematisch. Het is vooral het verhitten in het plastiek dat de stoffen vrijzet.
BPA werd uit flesjes voor kinderen gehaald maar wat met de siliconen spenen, na een tijdje gaan ze verslijten en brokkelen ze af waardoor je kindje kleine deeltjes mee opeet? Is het beter om de voorkeur te geven aan rubberen spenen?
De wet verbiedt enkel BPA in zuigflessen, maar zegt niets over de spenen. Zowel rubberen als siliconen spenen zijn toegelaten. Voor welk type je het best kiest, kan je terugvinden op de site van Kind en Gezin. Belangrijk is om de speen (zowel rubber als silicone) te vervangen als hij scheurtjes, gaatjes of puntjes vertoont.
4. KLEDING
Waterafstotend = ook de gewone regenjas bv. merk RAIN.
Sommige merken maken echt werk van zo weinig mogelijk chemische stoffen te gebruiken. Ik kan persoonlijk niet het merk RAIN. Het waterafstotend materiaal (regenjas) wordt normaal niet rechtstreeks op de huid gedragen.
De waterafstotende kledij, valt daar ook bvb sportkleding onder? (bvb fietstrui die transpiratie tegengaat) (omdat je deze normaal gezien sowieso rechtstreeks op de huid moet dragen voor het beste effect)
Er zijn ook natuurlijke stoffen zoals merinowol en zijde die goed zweet absorberen. En anders zou ik zeker adviseren om je truitje zeker voor de eerste draagbeurt te wassen.
5. ALLERLEI
Voedsel met een bio-etiket zou veiliger zijn om te consumeren. Op welke manieren dan precies?
Omdat dit vrij zou zijn van pesticiden. En sommige pesticiden hebben hormoon verstorende eigenschappen.
Welke kookpannen raad je aan om dagelijks te gebruiken?
Gebruik bij voorkeur gietijzer en keramiek. Of een pan waar op de verpakking staat dat er geen PFOA of PFAS inzit. Zorg bij een Teflon pan vooral dat die niet beschadigd wordt.
Kritische bemerking: een CE label is geen garantie ! De producent zet dit label op zijn producten waarmee HIJ garandeert dat het conform de EU wetgeving is, MAAR Europa doet slechts weinig controle... (uit ervaring 25jaar als speelgoedimporteur)
Dat is correct. De controle is vaak niet voldoende. Maar toch best gaan voor een CE-label. En bij vermoeden van onterecht gebruik kan je ook testaankoop verwittigen.
Welke tandpasta raad je aan? Ik gebruik paradontax.
Bij tandpasta zou ik aanraden om geen tandpasta met triclosan te gebruiken.
Zijn de producten van Rituals goed? de winkel zelf beweert enkel natuurlijke producten te gebruiken.
Moeilijk te zeggen of alle producten goed of slecht zijn. Ik zou zeggen gebruik de yuka app eens om meer info te krijgen.
Is passief roken slecht? (Werkgever rookt Op werk)
Passief roken is zeker ook gevaarlijk. We werken samen met Gezond Leven rond jouw huis, mijn werkplek om de werkgever bij thuiswerk te overtuigen van het belang van een rookvrije werkplek. https://www.gezondleven.be/projecten/jouw-huis-mijn-werkplek
Is gebruik van Airfryer ok om eten klaar te maken?
De Airfryer zal het voedsel opwarmen door middel van circulerende hete lucht. Men gebruikt hierbij veel minder vetstof dan bij bakken of frituren wat op zich al goed is. Ik zou hier aanraden om er ook op te letten dat de Airfryer zeker niet beschadigd is als je hem gebruikt. Het is net in die situaties dat er chemische stoffen in het voedsel terechtkomen
Zijn er cijfers over hoeveel de hormoon verstorende stoffen in voeding, kledij, maquillage…. bijdragen tot de ontwikkeling.
De blootstelling aan hormoonverstoorders wordt geassocieerd met verschillende ziektes, waaronder hormoongevoelige kankers, vruchtbaarheidsproblemen, endometriose, vroege puberteit, vroeggeboorte, verstoorde werking van de schildklier, stoornissen in het immuunsysteem, zwaarlijvigheid, diabetes,.. . De economische kost in Europa wordt geschat op €163 miljard.
ANTIHORMOONTHERAPIE NEVENWERKINGEN
Anti-oestrogenen (Tamoxifen (Novaldex))
Aromataseremmers (Anastrozole (Arimidex), Letrozole (Femara) , Exemestane)
Zoals aangegeven in de presentatie is er vermoedelijk meer invloed van emoties en verwerking dan van de antihormoontherapie op zich. In studies wordt er namelijk bij testing eerder een klein verschil gemeten, maar wanneer men naar de last bevraagd, wordt dit als ernstig ervaren. Zelfzorg en mindfulness zijn belangrijk in de aanpak van concentratiestoornissen.
Oestrogeen heeft invloed op geheugen, kan de anti hormonale behandeling invloed hebben bij het ontwikkelen van Alzheimer?
Geen gegevens dat dit Alzheimer geeft, betere geheugen / concentratie komt terug bij stop antihormoon therapie! echt waar!
2. GEWRICHTSKLACHTEN
Wat met glucosamines bij gewrichtsklachten? MSM? Chondroitinesulfaat?
Glucosamines zijn veilig volgens de literatuur. Echter is er geen positief effect gevonden op de gewrichtsklachten. Hangt af van persoon tot persoon. Effect pas na een paar maanden.
Ik neem intussen 3 jaar Femara. Maar heb opmerkelijk meer pijn in de herfst/winter maanden dan in de lente/zomer. Hoe komt dit?
Is ook reeds door andere patiënten ondervonden stijfheid gaat ook beter bij warmte
3. OPVLIEGERS
Ik ben 42, ik neem tamoxifen en heb veel last van vapeurs. Momenteel neem ik hiervoor Serelys sedert een tiental maanden maar ik ervaar niet echt verbetering. Zou dit minder helpen bij mij omdat ik in de menopauze ben (ovariectomie gehad enkele jaren geleden)?
Serelys® werkt bij ongeveer 1 op 3 vrouwen. Als je de levensstijl aanpassingen hebt geprobeerd, zou ik voorstellen om een lage dosis oxybutinine® te proberen.
Oxybutinine is al een tijdje heel populair tegen opvliegers. wat denkt u hierover?
Mijn persoonlijke mening: eerst inzetten op de levensstijlaanpassingen eventueel samen met Serelys®. Indien de warmte-opwellingen dan nog een negatieve impact hebben op je kwaliteit van leven, kan je medicatie overwegen. Oxybutinine geeft weinig nevenwerkingen (moeilijker uitplassen, droge mond, zelden verwardheid).
Voor wie het wil weten. Gek genoeg slaap je met een flanellen pyjama gewoon door bij nachtelijk zweten!!
Dank voor tip en klopt, ook anderen patiënten zeggen dat.
Ik gebruik een afkoelend matje, helpt voor mij.
4. OSTEOPOROSE
Wat met anti-hormonale therapie en osteoporose ?
Bij de aromataseremmers is er een risico, tamoxifen geeft een beschermend effect.
Mijn oncoloog stelt een behandeling voor met Zometa, preventief ter versterking van het bot en om risico op uitzaaiing op bot te voorkomen (ik neem Letrozole). Het wordt niet terugbetaald door het ziekenfonds. Hoe staat u tegenover deze preventieve behandeling?
Voor vrouwen in de menopauze wordt dit nu altijd voorgesteld. Dit kan via een wekelijkse tablet, of via het infuus 2 keer per jaar.
Ik neem Femara en heb nu osteoporose. Advies is nu overschakelen op Tamoplex + prolia via injectie. Maar Prolia geeft dan weer opnieuw andere bijwerkingen en dit schrikt mij af. Geeft daarnaast overschakelen op Tamoplex meer kans op herval?
Prolia volstaat bij osteoporose Osteoporose is geen reden om naar tamoxifen over te gaan maar kan (individueel te bekijken).
5. LIBIDO
Is een glijmiddel op basis van siliconen veilig? Zijn ze niet een soort hormoonverstorende producten?
Ik zou aanraden om de producten eens te bekijken met de YUKA app, die in de eerste presentatie werd voorgesteld. Medische hulpmiddelen zijn uitgebreid getest, het blijven echter lichaamsvreemde stoffen.
Vaginale schimmelinfectie, zijn schimmels kankerverwekkend? En zijn koemelkproducten en gist slecht om schimmel te krijgen?
Zo ver als ik weet niet. Echter in de Chinese geneeskunde worden melkproducten afgeraden omdat ze de energie zouden verstoren. Vaginale schimmel wijst meestal op een te droge vagina, ik zou een kuur met een bevochtiger voorstellen.
Kan je libido nog terug herstellen wanneer je geen medicatie meer neemt?
Libido wordt net zoals vermoeidheid, door verschillende dingen beïnvloed. De antihormoontherapie is hier maar een stukje van. Emoties, leeftijd, relatie zijn hier vaak belangrijkere onderdelen in. Ik raad zeker aan om contact op te nemen met een erkende seksuoloog.
6. SLAPELOOSHEID
Wat met extreme slapeloosheid tijdens het innemen van de antihormoontherapie. Wat stellen jullie dan voor indien ademhalingsoefeningen...niet helpen
Een raadpleging en coaching op de slaapkliniek.
7. VERHOOGDE CHOLESTOROL
Ik neem femara, let heel goed op mijn voeding, beweeg voldoende maar mijn cholesterolwaarden stijgen wel geleidelijk aan. Wat kan hier tegen gedaan worden?
Bekijken met de huisarts of het wenselijk is om een voedingssupplement op te starten.
Ik neem femara en heb verhoogd cholesterol. kan dit kwaad dat je dan iets neemt om cholesterol te verlagen.
Nee, dat mag zeker.
8. SCHILDKLIER
Heeft borstkanker en schildklierkanker verband met elkaar door de hormonale therapie?
Er is niet meer schildklierkanker door hormonale therapie. Er zijn families beschreven waar borstkanker en schildklierkanker familiaal voorkomen.
9. HOE LANG ANTI-HORMOONTHERAPIE klachten?
Hallo , ik ben bezig met de anti hormonale behandeling (decapeptyl ) en ben net gestart met femara. Wanneer gaan de eerste nevenwerkingen naar boven komen? Hoeveel tijd blijven de neveneffecten na AHT?
Na ongeveer 2 tot 3 maanden pieken de meeste nevenwerkingen.
Dit is zeer schommelend, ze nemen vaak af met de tijd, maar is niet altijd zo.
Ik neem al 3 maanden tamoxifen/novaldex. En ik ondervind echt geen bijwerkingen. Heerlijk, maar kan dit nog keren?
De klachten beginnen meestal de eerste 2 maanden, dus dat ziet er goed uit.
Hoe lang moet je wachten om je nevenwerkingen te evalueren? (en eventueel over te stappen naar een andere optie)
Klopt dat nevenwerkingen milderen met verloop van tijd maar niet altijd. Dus geef het een extra 2 maanden; veel bewegen kan SOMS helpen. Te bespreken met je arts.
Is Femara eerder aan te bevelen ipv Arimidex?
Afhankelijk van je diagnose en nevenwerkingen. Dit is een vraag om met je behandelende arts te bespreken.
Geeft de tamoxifen andere, fellere klachten dan Femara? Ik ga waarschijnlijk na 5 jaar Letrozole moeten over
schakelen naar Nolvadex?
Vaak wordt dit beter verdragen, ik zou eventjes afwachten.
Ik begrijp dat aromatase remmers meer nevenwerkingen hebben, toch worden ze veel voorgeschreven - werken die dan effectief beter dan tamoxifen?
Ja de aromatase remmers werken iets beter dan tamoxifen maar dat verschil is klein. De nadelen van de aromatase remmers, stijfheid, vaginale droogte, osteoporose zijn groter, maar dat is NIET zo bij iedereen.
10. BEWEGING
Is krachttraining nog mogelijk op korte en/of lange termijn?
Zeer graag!
Ik neem femara en doe elke dag een half uur yoga oefeningen en dat helpt bij mij voor de spieren en gewrichten!!
Voilà en ook goed voor andere organen!
Bewegen zoals zwemmen, fitness is moeilijk in tijden van corona. Wandelen of fietsen is niet altijd mogelijk en geeft geen beweging van de armen/bovenlichaam. Wordt er uit de organisatie gesproken met het corona team om eventueel fitness/zwembad-toegang te geven aan mensen die ambulant revalideren?
In verschillende centra is dit mogelijk, maar dit kan bijvoorbeeld ook bij een kinesist bij u in de buurt.
Hoe vind je een acupunctuur specialist die hierin gespecialiseerd is?
Belgische vereniging voor erkende acupuncturisten
11. VOEDINGSSUPPLEMENTEN
Kan kombucha kwaad bij gebruik van aromataseremmers?
Kombucha is een thee. We raden aan om vooral voorzichtig te zijn met supplementen of hoge dosissen kruiden. Ik heb geen gegevens gevonden dat dit schadelijk zou zijn.
Heeft magnesiumolie effect op anti hormoontherapie?
Magnesium is geen probleem
Hoe lang moet je serelys nemen voor het werkt? Neem het nu 2 maanden en merk er niks van? Wat vindt je over Serelys? Wat in combinatie met Nolvadex ?
Serelys® zou werken bij ongeveer 1/3 vrouwen (nog niet getest bij vrouwen onder antihormoontherapie). Na 2 tot 3 maanden zou je verschil moeten merken. Belangrijk is dat je 2 tabletten samen neemt, en dit een keer per dag.
Geen gegevens dat het tamoxifen minder doet werken. Serelys is een placebo en voor sommige vrouwen wel nuttig.
Wanneer neem je het beste de magnesium in? De adviezen zijn namelijk zeer verschillend.
In periode van stress of wanneer je veel spierkrampen hebt. Als je twijfelt kan je dit met de huisarts bespreken.
Kan een proteïne dieet bij hormoontherapie?
Zou ik niet adviseren om nu extra eiwitten in te nemen.
Ik heb nog een vraag over het gebruik van voedingssupplementen. Kurkuma is al aan bod gekomen. Wat met sprirulina, valeriaan? Welke supplementen zijn "veilig" bij gebruik van Tamoxifen
Er is weinig harde evidentie dat deze kwaad doen en zou dat met je arts bespreken.
12. MEDICATIE
Kan de combinatie Decapeptyl en Tamoxifin?
Dit kan zeker als de combi met een aromataseremmer niet verdragen wordt.
Wat soort antihormoontherapie is Letrozol?
Aromatase remmer.
Wat doet Herceptine ?
Dit op zich legt de eierstok niet stil en geven we samen met anti-hormonale therapie.
Herceptine wordt bijgegeven bij type HER2 borstkanker. Herceptine gaat de verbinding van HER2 met eiwitten van het lichaam tegen waardoor de groei van de kankercel wordt tegengegaan.
Ik heb Factor V van Leiden, verhoogd risico op bloedstolling, aanvankelijk Tamoxifen voorgeschreven (alhoewel ik reeds 2 a 3 jaar in menopauze zat), maar na bijkomend advies onmiddellijk Arimidex voorgeschreven, ik neem dit nu reeds 4,5 jaar, en er wordt geadviseerd nog 2 jaar extra te nemen, momenteel wel vrij veel gewrichtspijn, is er een alternatief?
Dit klopt, verhoogd risico op trombose is tegen indicatie voor tamoxifen; alternatief is Femara en kan je helpen.
Hoe zit het met de behandeling van Zometa?
Bij hoog herval risico en menopauze is Zometa nuttig tegen herval maar ook tegen osteoporose!
Zijn er de laatste 5 jaar nieuwe medicijnen of therapieën op de markt gekomen om borstkanker te behandelen?
Heel veel ja maar de toepasbaarheid is afhankelijk van vele factoren (een grote stap vooruit zijn de CDK 4/6 remmers) en verschillend van situatie tot situatie (stadium van de ziekte; tumor kenmerken; menopauzale leeftijd; HER2 expressie; PDL-1 expressie bij oestrogeen receptor negatieve borstkanker; PI3K status bij stadium IV). In vele ziekenhuizen met een erkend borstcentrum zijn er ook klinische studies die elk hun waarde (kunnen) hebben. Heel goed mogelijk niet toepasselijk voor U.
13. VRUCHTBAARHEID / ZWANGERSCHAP
Ik ben 27 jaar, heb hormonale borstkanker. Wat is veilige anticonceptie?
Een koperspiraal in’t enige wat veilig is. Gezien u een ovariële i-onderdrukking heeft met Decapeptyl moet die spiraal best nog wel.
Wanneer is het veilig om zwanger te worden?
We adviseren 2j anti-hormoon therapie en na 3 m stop kan de spiraal worden verwijderd. Te bespreken met je arts omdat dit kan verschillen.
Mijn leeftijd is 38 en ik gebruik anti-hormoontherarpie. Begrijp ik het goed uit voorgaande presentatie dat er nog anti-conceptie nodig is naast het gebruik van de combinatie Zoladex met Femara? Hierover ben ik niet geïnformeerd
Dit klopt, zeer zelden zien we dat de eierstokken opnieuw activeren.
Ik ben gestart eind september met Tamoplex toen ik nog in de pre-menopauze was (maandstonden zijn sinds dit jaar onregelmatig en sinds augustus geen maandstonden meer). Vanaf wanneer wordt dan beslist om over te gaan naar aromataseremmers?
Onregelmatige menstruatie kan door de medicatie komen, maar wil niet noodzakelijk zeggen dat je in de menopauze bent. Een bloedafname kan meer duidelijkheid brengen, maar dit is een momentopname.
Anti conceptie of spiraaltje was bij partner geen optie niet meer, dus sterilisatie bij de man een klein offer voor wat mijn partner moest doorstaan.
Uiteraard en goed alternatief.
Hoe gevaarlijk is een zwangerschap na hormoongevoelige borstkanker en “tijdens” hormoontherapie?
Niet gevaarlijk na voldoende, stop therapie en best 2jaar behandelen.
Kan een zwangerschap een kanker triggeren bij iemand die de BRCA2mutatie draagt, maar nog geen kanker heeft doorgemaakt?
Waar men stelt dat een zwangerschap een hormoon gevoelige borstkanker kan uitstellen of teniet doen (we gaan ervan uit dat borstkanker ontstaat op jonge leeftijd) zou dat bij BRCA2 mutatie anders kunnen zijn. Zeker daarvoor een zwangerschap niet uitstellen want de evidentie is gering!
14. ANGST VOOR HERVAL
Kan er langer behandeling gegeven worden ? Ik was 32 bij diagnose, nu 35, medicatie 10 jaar, op 42 jaar medicatievrij: maar dan heb ik schrik dat ik niets meer neem tegen herval.
Dat kan ja. Tamoxifen is niet schadelijk (versterkt het bot) na 10j. Het geeft wel een hogere kans op kanker van het baarmoederslijmvlies nl. + 1 casus pet 1000 vrouwen en per jaar van gebruik. Ik zou dat enkel maar doen als er vele lymfeklieren waren aangetast en als de tumor Luminal A-like is.
Mag ik stellen dat ik best langer dan 10 jaar tamoxifen inneem? Aangezien ik op mijn 35ste hormoongevoelige borstkanker heb gekregen en na 10 jaar nog maar 46 zal zijn, of hoe moet ik het zien ?
Dat hangt af van de kenmerken en tumorload (aantasting van vele lymfeklieren bv.).
Veel vet, meer omzetting van hormonen. Kan dit oorzaak zijn van herval, namelijk teveel eigen vet?
Klopt, bijkomen in gewicht (is meestal door vet) geeft iets meer kans op herval. Als dat 10% + is dan is dat bewezen!
Vroeger zei men dat indien men borstvoeding geeft je minder kans hebt op borstkanker. Ik gaf 4 keer borstvoeding en kreeg borstkanker op 49 jarige leeftijd!!
Klopt, de meeste vrouwen met borstkanker gaven borstvoeding maar het helpt wel tegen borstkanker. Misschien kreeg je de kanker op 39 jaar als je geen borstvoeding had gegeven.
Na het stoppen van anti-hormonale therapie is de kans op herval dan weer groter?
We weten dat 5jaar anti-hormonale therapie ook bescherming geeft na 5jaar (carry-over effect). De kans op herval kan ook na 15jaar.
De nabehandeling belet wel niet dat je alsnog een andere kanker krijgt en heb je daar dan ook meer kans op? Dit omdat de behandeling uw lichaam toch zwak maakt.
Inderdaad, andere kankers kunnen zoals bij iedereen voorkomen na/tijdens therapie borstkanker. Tamoxifen verhoogt de kans op baarmoederlichaam kanker met +1 per 1000 vrouwen per jaar.
Het aantal jaren dat Nolvadex genomen moet worden, is verhoogd van 5 jaar naar 10 jaar. Is er een recht evenredigheid met het aantal jaren dat je Nolvadex neemt en het verlagen van je kans op herval? Met andere woorden als je 10 jaar Nolvadex neemt hoeveel groter is je kans om niet te hervallen vergeleken met het nemen van Nolvadex gedurende 5 jaar.
Je arts zal de kans op herval na 5jaar anti hormonale therapie berekenen met de CTS5 score en afhankelijk daarvan de winst van verlengde therapie beoordelen.
Ik ben 38 jaar en na 2 jaar gestopt met Nolvadex dit wegens enorme depressieve gevoelens waardoor de levenskwaliteit er niet meer was. Diagnose was oorspronkelijk bilateraal mastectomie en bestraling.
Ik denk dat die 2jaar therapie al enorm belangrijk is. Op 38 jaar kan je ook de eierstok stilleggen i.p.v. Nolvadex dat maar enkel als de kans op herval voldoende hoog is. De andere producten werken op 38 jaar niet. De eierstok stilleggen kan ook depressie veroorzaken, dus opgepast!
De therapie is steeds een teambeslissing.
15. ANTI HORMOONTHERAPIE BIJ UITGEZAAIDE
BORSTKANKER
Hoelang mag/kan je Femara gebruiken bij uitgezaaide borstkanker?
Dit kan zolang het product goed werkt, en de ziekte stabiel blijft.
Ik heb botuitzaaiing en krijg Aromasin, hoe lang mag ik dit dan blijven nemen? Gezien uitzaaiing blijvend nemen?
Deze therapie wordt verder gezet zolang hij goed blijft werken. Er staat geen maximum termijn op.
Zolang het goed blijft werken geen Max op aromasin. Ik had eerst Letrozole + Ibrance, na 2 jaar bijkomende letsels, nu Aromasin en Afinitor. Is Aromasin dan wel nog nodig gezien letsels?
Afinitor wordt steeds gecombineerd met een anti hormonale therapie. Er wordt dan gekeken welk product je al nam, vandaar de omschakeling.
16. ALLERLEI
Hoe komt het dat alcohol zo nefast is voor borstkanker?
Dit verhoogt het oestrogeengehalte in het lichaam, en meer oestrogeen geven een hoger risico bij borstkanker die hormoongevoelig is.
Mag ik tijdens mijn chemobehandeling, gevolgd door borstsparende operatie, bestralingen en hormoontherapie gebruik maken van de infraroodsauna? Mijn oncoloog staat hier niet achter...
Tijdens chemotherapie en radiotherapie zou ik het afraden. Nadien kan je rustig opbouwen en kijken welk effect het op je borst, arm en lichaam heeft.
Wat is impact van stress op borstkanker?
Stress is voor niet veel goed (indien dat psychische stress is; fysische stress is nuttig denk ik nl. Bewegen). Er is geen rechtstreeks oorzakelijk verband met ontstaan van borstkanker maar stress heeft een invloed op vele zaken zoals ons afweersysteem.
Is het normaal dat een behandelde borst gevoelig blijft, ook na 2 jaar, bvb tijdens het lopen?
Dit kan inderdaad, door de operatie en of bestraling ontstaat er littekenweefsel en voornamelijk bij beweging kan dit een trekkerig gevoel blijven geven.
Hoe zit het met borstkankermarkers op te sporen in het bloed, zijn die betrouwbaar? Zouden die bij elke diagnose bepaald moeten worden? (Bij mij werd dit niet opgespoord)
De serum merker CA 15-3 is enkel maar van waarde indien deze erg afwijkend is (bv een verdubbeling). Inderdaad een deel van de mensen met een herval van de borstkanker in een ander orgaan hebben een normale merker.
Ik heb een dochter met een ontwikkelingsstoornis. Kan hier een verband gelegd worden met mijn borstkanker/hormonen?
GEEN verband; eerder toeval
Hormoonverstorende stoffen in voeding, kleding, maquillage….
- Soja
- Kurkuma
- Plastiek
- Kleding
- Allerlei
- Concentratieproblemen
- Gewrichtsklachten
- Opvliegers
- Osteoporose
- Libido
- Slapeloosheid
- Verhoogd cholesterol
- Schildklier
- Hoe lang duren de klachten?
- Beweging
- Voedingssupplementen
- Medicatie
- Vruchtbaarheid / zwangerschap
- Angst voor herval
- AHT bij uitgezaaide borstkanker
- Allerlei
- SOJA
Er is tot nu toe geen wetenschappelijk bewijs dat soja en sojaproducten schadelijk zijn voor mensen met borstkanker. Gezonde voeding is juist essentieel in het herstelproces van kanker. Er is echter een verschil tussen soja opgenomen uit voeding, en supplementen die hoge concentraties aan soja bevatten. Supplementen op eigen houtje innemen is altijd af te raden omdat dit mogelijk interfereert met de behandeling die je ondergaat. Daarom raden we aan om dit altijd te bespreken met de behandelende arts.
Ik heb me laten vertellen dat producten op basis van soja hormoon verstorend zouden werken, klopt dat ?
Soja bevat isoflavonen. Dit zijn stoffen die lijken op oestrogenen, maar omdat ze van natuurlijke oorsprong zijn, worden ze fyto-oestrogenen genoemd. Er is op dit moment geen wetenschappelijk bewijs dat deze fyto-oestrogen op zich hormoon verstorend werken, maar er wordt toch aangeraden om geen supplementen die hoge concentraties aan soja-extracten kunnen bevatten in te nemen. Een gezond dieet dat al dan niet soja bevat wordt wel aangeraden.
Kikkererwten zouden ook fyto-oestrogenen bevatten, dus ook zoiets gelijk soja?
Inderdaad, kikkererwten zijn peulvruchten en de meeste peulvruchten bevatten isoflavonen die fyto-oestrogene eigenschappen hebben.
Wat bedoelen jullie met "extracten" soja en soja in de voeding, vb. soja yoghurt, sojascheuten , vleesvervangers..
Met extracten bedoelen we de voedingssupplementen. Deze bevatten hoge concentraties van een bepaalde stof. Het op eigen houtje innemen van die voedingssupplementen, zeker indien u in behandeling bent voor kanker, raden we af. Daarentegen raden we een gezond dieet (dat al dan niet soja bevat) sterk aan.
Ik heb een lactose-intolerantie en dus maken sojaproducten een belangrijk element uit van mijn dieet. Aldus is ook voldoende calcium innemen een uitdaging. Zijn er tips? Met welke specifieke voedingsproducten moet ik opletten?
Calcium is belangrijk voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit, maar ook voor andere belangrijke functies, zoals de bloedstolling. Daarom is het belangrijk dat u voldoende calcium inneemt. Dit kan via de inname van zuivelproducten, maar indien u een lactose-intolerantie heeft kan u ook aan voldoende calcium geraken via de inname van 1) groene bladgroenten zoals broccoli, boerenkool, paksoi of Chinese kool, 2) sojabonen, bessen, eigeel en aardappelen, en 3) oesters en sardienen in blik. Een gezond dieet (al dan niet bestaand uit soja) wordt zeker aangeraden. Het op eigen houtje innemen van voedingssupplementen die hoge concentraties aan bijvoorbeeld soja bevatten, wordt niet aangeraden. Voor een goede opname van calcium uit de voeding is het ook belangrijk dat je voldoende vitamine D, fosfor en magnesium in je lichaam hebt. Vitaminen kunnen uit voeding worden gehaald, maar worden ook aangemaakt bij blootstelling aan zonlicht.
Moet er ook opgelet worden, combinatie soja en medicatie Arimidex?
Arimidex is een aromataseremmer die ervoor zorgt dat er minder oestrogeen wordt aangemaakt vanuit testosteron. Er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat een dieet met sojaproducten de werking zou verminderen. Een evenwichtig dieet is belangrijk. We raden wel aan om niet op eigen houtje voedingssupplementen te gebruiken die soms hoge dosissen extracten kunnen bevatten.
Als ik elke dag bakboter, smeerboter van soja gebruik, is dit dan schadelijk? Wegens lactose-intolerantie is dit zeer moeilijk.
Soja uit voeding kan geen kwaad, het zijn de capsules met hoge concentraties die afgeraden worden
2. KURKUMA
Is er invloed van kurkuma ? Invloed keto dieet ?
Kurkuma zou geen invloed hebben op de geneesmiddelen die gebruikt worden ter behandeling van borstkanker. Een evenwichtig dieet waarin kurkuma wordt gebruikt is goed. Wel oppassen met voedingssupplementen die potentieel hoge concentraties kunnen bevatten. Daarvan wordt afgeraden om ze op eigen houtje in te nemen. Na de menopauze wordt oestrogeen opgebouwd uit de vetreserves. Bij een keto dieet gaat je lichaam de vetreserves aanwenden als voornaamste energiebron. Op dit moment zijn er nog geen wetenschappelijke studies voorhanden die bewijzen dat het volgen van een keto dieet een voordeel zou opleveren. Wel is het zo dat een hoge BMI een slechtere prognose geeft.
3. PLASTIEK
We zien nu veel herbruikbare waterflessen vanuit ecologische overwegingen. Zou dit ook een risico kunnen inhouden?
Ik zou zeker een drinkfles genre dopper aanraden in plaats van een plastiek wegwerpfles die vaak zeer veel weekmakers bevat.
Waterflessen zijn ze hormoon verstorend? Wat met alternatief zijnde plastiek drinkbussen zoals Dopper?
Plastic flessen die Polyvinylchloride (PVC) (pictogram met nr 3) of polystyreen (PS) (pictogram met nr 6) bevatten, worden afgeraden. Sowieso is het beter om een herbruikbare fles te gebruiken. Dopper is gemaakt uit polypropyleen (pictogram met nummer 5) voor het flesgedeelte en de dop en met ABS (pictogram 9) voor de witte cup. Voor de afdichting wordt een samenstelling gebruikt bestaande uit TPE-SEBS.
Hormoonverstoorders in drinkwater, wat met flessen uit plastic versus glazen flessen. Zijn de steviger plastic flessen beter dan de slappere (meestal goedkopere waters) En wat met kraantjeswater?
Ik zou zeker een duurzame herbruikbare drinkfles aanraden en in België wordt kraantjeswater beschouwd als veilig. Je kan eventueel een filter gebruiken.
Is kraantjeswater gezond? Of beter flessenwater?
In België wordt kraantjeswater als gezond beschouwd. De kwaliteit van het kraantjeswater kan wel erg verschillend zijn, en hangt af van de omgeving en van de leidingen in je woning. In sommige steden zouden er bepaalde stoffen in hogere concentratie in het water kunnen zitten, bv. door de aanwezigheid van bepaalde bedrijven of organisaties (bv. veeteeltbedrijven of ziekenhuizen). Ook de wijze waarop het water wordt gedesinfecteerd en de aanwezigheid van reststoffen kunnen een invloed hebben op de kwaliteit van het kraantjeswater. Daarentegen kunnen plastiek flessen ook chemische componenten bevatten die in flessenwater kunnen terechtkomen. Ook de kwaliteit van flessenwater kan dus verschillend zijn.
Wanneer je een tekort hebt aan bepaalde mineralen of bepaalde mineralen moet mijden, kan het nuttig zijn om de precieze samenstelling van het water na te gaan (droogrest en mineralen), en eventueel de keuze voor een bepaald soort water af te stemmen met de arts.
Best geen voeding opwarmen in plastiek, maar hoe zit het dan met invriezen? Mag ik voeding invriezen in plastiek potjes?
Ja invriezen is minder problematisch. Het is vooral het verhitten in het plastiek dat de stoffen vrijzet.
BPA werd uit flesjes voor kinderen gehaald maar wat met de siliconen spenen, na een tijdje gaan ze verslijten en brokkelen ze af waardoor je kindje kleine deeltjes mee opeet? Is het beter om de voorkeur te geven aan rubberen spenen?
De wet verbiedt enkel BPA in zuigflessen, maar zegt niets over de spenen. Zowel rubberen als siliconen spenen zijn toegelaten. Voor welk type je het best kiest, kan je terugvinden op de site van Kind en Gezin. Belangrijk is om de speen (zowel rubber als silicone) te vervangen als hij scheurtjes, gaatjes of puntjes vertoont.
4. KLEDING
Waterafstotend = ook de gewone regenjas bv. merk RAIN.
Sommige merken maken echt werk van zo weinig mogelijk chemische stoffen te gebruiken. Ik kan persoonlijk niet het merk RAIN. Het waterafstotend materiaal (regenjas) wordt normaal niet rechtstreeks op de huid gedragen.
De waterafstotende kledij, valt daar ook bvb sportkleding onder? (bvb fietstrui die transpiratie tegengaat) (omdat je deze normaal gezien sowieso rechtstreeks op de huid moet dragen voor het beste effect)
Er zijn ook natuurlijke stoffen zoals merinowol en zijde die goed zweet absorberen. En anders zou ik zeker adviseren om je truitje zeker voor de eerste draagbeurt te wassen.
5. ALLERLEI
Voedsel met een bio-etiket zou veiliger zijn om te consumeren. Op welke manieren dan precies?
Omdat dit vrij zou zijn van pesticiden. En sommige pesticiden hebben hormoon verstorende eigenschappen.
Welke kookpannen raad je aan om dagelijks te gebruiken?
Gebruik bij voorkeur gietijzer en keramiek. Of een pan waar op de verpakking staat dat er geen PFOA of PFAS inzit. Zorg bij een Teflon pan vooral dat die niet beschadigd wordt.
Kritische bemerking: een CE label is geen garantie ! De producent zet dit label op zijn producten waarmee HIJ garandeert dat het conform de EU wetgeving is, MAAR Europa doet slechts weinig controle... (uit ervaring 25jaar als speelgoedimporteur)
Dat is correct. De controle is vaak niet voldoende. Maar toch best gaan voor een CE-label. En bij vermoeden van onterecht gebruik kan je ook testaankoop verwittigen.
Welke tandpasta raad je aan? Ik gebruik paradontax.
Bij tandpasta zou ik aanraden om geen tandpasta met triclosan te gebruiken.
Zijn de producten van Rituals goed? de winkel zelf beweert enkel natuurlijke producten te gebruiken.
Moeilijk te zeggen of alle producten goed of slecht zijn. Ik zou zeggen gebruik de yuka app eens om meer info te krijgen.
Is passief roken slecht? (Werkgever rookt Op werk)
Passief roken is zeker ook gevaarlijk. We werken samen met Gezond Leven rond jouw huis, mijn werkplek om de werkgever bij thuiswerk te overtuigen van het belang van een rookvrije werkplek. https://www.gezondleven.be/projecten/jouw-huis-mijn-werkplek
Is gebruik van Airfryer ok om eten klaar te maken?
De Airfryer zal het voedsel opwarmen door middel van circulerende hete lucht. Men gebruikt hierbij veel minder vetstof dan bij bakken of frituren wat op zich al goed is. Ik zou hier aanraden om er ook op te letten dat de Airfryer zeker niet beschadigd is als je hem gebruikt. Het is net in die situaties dat er chemische stoffen in het voedsel terechtkomen
Zijn er cijfers over hoeveel de hormoon verstorende stoffen in voeding, kledij, maquillage…. bijdragen tot de ontwikkeling.
De blootstelling aan hormoonverstoorders wordt geassocieerd met verschillende ziektes, waaronder hormoongevoelige kankers, vruchtbaarheidsproblemen, endometriose, vroege puberteit, vroeggeboorte, verstoorde werking van de schildklier, stoornissen in het immuunsysteem, zwaarlijvigheid, diabetes,.. . De economische kost in Europa wordt geschat op €163 miljard.
ANTIHORMOONTHERAPIE NEVENWERKINGEN
Anti-oestrogenen (Tamoxifen (Novaldex))
Aromataseremmers (Anastrozole (Arimidex), Letrozole (Femara) , Exemestane)
- CONCENTRATIEPROBLEMEN
Zoals aangegeven in de presentatie is er vermoedelijk meer invloed van emoties en verwerking dan van de antihormoontherapie op zich. In studies wordt er namelijk bij testing eerder een klein verschil gemeten, maar wanneer men naar de last bevraagd, wordt dit als ernstig ervaren. Zelfzorg en mindfulness zijn belangrijk in de aanpak van concentratiestoornissen.
Oestrogeen heeft invloed op geheugen, kan de anti hormonale behandeling invloed hebben bij het ontwikkelen van Alzheimer?
Geen gegevens dat dit Alzheimer geeft, betere geheugen / concentratie komt terug bij stop antihormoon therapie! echt waar!
2. GEWRICHTSKLACHTEN
Wat met glucosamines bij gewrichtsklachten? MSM? Chondroitinesulfaat?
Glucosamines zijn veilig volgens de literatuur. Echter is er geen positief effect gevonden op de gewrichtsklachten. Hangt af van persoon tot persoon. Effect pas na een paar maanden.
Ik neem intussen 3 jaar Femara. Maar heb opmerkelijk meer pijn in de herfst/winter maanden dan in de lente/zomer. Hoe komt dit?
Is ook reeds door andere patiënten ondervonden stijfheid gaat ook beter bij warmte
3. OPVLIEGERS
Ik ben 42, ik neem tamoxifen en heb veel last van vapeurs. Momenteel neem ik hiervoor Serelys sedert een tiental maanden maar ik ervaar niet echt verbetering. Zou dit minder helpen bij mij omdat ik in de menopauze ben (ovariectomie gehad enkele jaren geleden)?
Serelys® werkt bij ongeveer 1 op 3 vrouwen. Als je de levensstijl aanpassingen hebt geprobeerd, zou ik voorstellen om een lage dosis oxybutinine® te proberen.
Oxybutinine is al een tijdje heel populair tegen opvliegers. wat denkt u hierover?
Mijn persoonlijke mening: eerst inzetten op de levensstijlaanpassingen eventueel samen met Serelys®. Indien de warmte-opwellingen dan nog een negatieve impact hebben op je kwaliteit van leven, kan je medicatie overwegen. Oxybutinine geeft weinig nevenwerkingen (moeilijker uitplassen, droge mond, zelden verwardheid).
Voor wie het wil weten. Gek genoeg slaap je met een flanellen pyjama gewoon door bij nachtelijk zweten!!
Dank voor tip en klopt, ook anderen patiënten zeggen dat.
Ik gebruik een afkoelend matje, helpt voor mij.
4. OSTEOPOROSE
Wat met anti-hormonale therapie en osteoporose ?
Bij de aromataseremmers is er een risico, tamoxifen geeft een beschermend effect.
Mijn oncoloog stelt een behandeling voor met Zometa, preventief ter versterking van het bot en om risico op uitzaaiing op bot te voorkomen (ik neem Letrozole). Het wordt niet terugbetaald door het ziekenfonds. Hoe staat u tegenover deze preventieve behandeling?
Voor vrouwen in de menopauze wordt dit nu altijd voorgesteld. Dit kan via een wekelijkse tablet, of via het infuus 2 keer per jaar.
Ik neem Femara en heb nu osteoporose. Advies is nu overschakelen op Tamoplex + prolia via injectie. Maar Prolia geeft dan weer opnieuw andere bijwerkingen en dit schrikt mij af. Geeft daarnaast overschakelen op Tamoplex meer kans op herval?
Prolia volstaat bij osteoporose Osteoporose is geen reden om naar tamoxifen over te gaan maar kan (individueel te bekijken).
5. LIBIDO
Is een glijmiddel op basis van siliconen veilig? Zijn ze niet een soort hormoonverstorende producten?
Ik zou aanraden om de producten eens te bekijken met de YUKA app, die in de eerste presentatie werd voorgesteld. Medische hulpmiddelen zijn uitgebreid getest, het blijven echter lichaamsvreemde stoffen.
Vaginale schimmelinfectie, zijn schimmels kankerverwekkend? En zijn koemelkproducten en gist slecht om schimmel te krijgen?
Zo ver als ik weet niet. Echter in de Chinese geneeskunde worden melkproducten afgeraden omdat ze de energie zouden verstoren. Vaginale schimmel wijst meestal op een te droge vagina, ik zou een kuur met een bevochtiger voorstellen.
Kan je libido nog terug herstellen wanneer je geen medicatie meer neemt?
Libido wordt net zoals vermoeidheid, door verschillende dingen beïnvloed. De antihormoontherapie is hier maar een stukje van. Emoties, leeftijd, relatie zijn hier vaak belangrijkere onderdelen in. Ik raad zeker aan om contact op te nemen met een erkende seksuoloog.
6. SLAPELOOSHEID
Wat met extreme slapeloosheid tijdens het innemen van de antihormoontherapie. Wat stellen jullie dan voor indien ademhalingsoefeningen...niet helpen
Een raadpleging en coaching op de slaapkliniek.
7. VERHOOGDE CHOLESTOROL
Ik neem femara, let heel goed op mijn voeding, beweeg voldoende maar mijn cholesterolwaarden stijgen wel geleidelijk aan. Wat kan hier tegen gedaan worden?
Bekijken met de huisarts of het wenselijk is om een voedingssupplement op te starten.
Ik neem femara en heb verhoogd cholesterol. kan dit kwaad dat je dan iets neemt om cholesterol te verlagen.
Nee, dat mag zeker.
8. SCHILDKLIER
Heeft borstkanker en schildklierkanker verband met elkaar door de hormonale therapie?
Er is niet meer schildklierkanker door hormonale therapie. Er zijn families beschreven waar borstkanker en schildklierkanker familiaal voorkomen.
9. HOE LANG ANTI-HORMOONTHERAPIE klachten?
Hallo , ik ben bezig met de anti hormonale behandeling (decapeptyl ) en ben net gestart met femara. Wanneer gaan de eerste nevenwerkingen naar boven komen? Hoeveel tijd blijven de neveneffecten na AHT?
Na ongeveer 2 tot 3 maanden pieken de meeste nevenwerkingen.
Dit is zeer schommelend, ze nemen vaak af met de tijd, maar is niet altijd zo.
Ik neem al 3 maanden tamoxifen/novaldex. En ik ondervind echt geen bijwerkingen. Heerlijk, maar kan dit nog keren?
De klachten beginnen meestal de eerste 2 maanden, dus dat ziet er goed uit.
Hoe lang moet je wachten om je nevenwerkingen te evalueren? (en eventueel over te stappen naar een andere optie)
Klopt dat nevenwerkingen milderen met verloop van tijd maar niet altijd. Dus geef het een extra 2 maanden; veel bewegen kan SOMS helpen. Te bespreken met je arts.
Is Femara eerder aan te bevelen ipv Arimidex?
Afhankelijk van je diagnose en nevenwerkingen. Dit is een vraag om met je behandelende arts te bespreken.
Geeft de tamoxifen andere, fellere klachten dan Femara? Ik ga waarschijnlijk na 5 jaar Letrozole moeten over
schakelen naar Nolvadex?
Vaak wordt dit beter verdragen, ik zou eventjes afwachten.
Ik begrijp dat aromatase remmers meer nevenwerkingen hebben, toch worden ze veel voorgeschreven - werken die dan effectief beter dan tamoxifen?
Ja de aromatase remmers werken iets beter dan tamoxifen maar dat verschil is klein. De nadelen van de aromatase remmers, stijfheid, vaginale droogte, osteoporose zijn groter, maar dat is NIET zo bij iedereen.
10. BEWEGING
Is krachttraining nog mogelijk op korte en/of lange termijn?
Zeer graag!
Ik neem femara en doe elke dag een half uur yoga oefeningen en dat helpt bij mij voor de spieren en gewrichten!!
Voilà en ook goed voor andere organen!
Bewegen zoals zwemmen, fitness is moeilijk in tijden van corona. Wandelen of fietsen is niet altijd mogelijk en geeft geen beweging van de armen/bovenlichaam. Wordt er uit de organisatie gesproken met het corona team om eventueel fitness/zwembad-toegang te geven aan mensen die ambulant revalideren?
In verschillende centra is dit mogelijk, maar dit kan bijvoorbeeld ook bij een kinesist bij u in de buurt.
Hoe vind je een acupunctuur specialist die hierin gespecialiseerd is?
Belgische vereniging voor erkende acupuncturisten
11. VOEDINGSSUPPLEMENTEN
Kan kombucha kwaad bij gebruik van aromataseremmers?
Kombucha is een thee. We raden aan om vooral voorzichtig te zijn met supplementen of hoge dosissen kruiden. Ik heb geen gegevens gevonden dat dit schadelijk zou zijn.
Heeft magnesiumolie effect op anti hormoontherapie?
Magnesium is geen probleem
Hoe lang moet je serelys nemen voor het werkt? Neem het nu 2 maanden en merk er niks van? Wat vindt je over Serelys? Wat in combinatie met Nolvadex ?
Serelys® zou werken bij ongeveer 1/3 vrouwen (nog niet getest bij vrouwen onder antihormoontherapie). Na 2 tot 3 maanden zou je verschil moeten merken. Belangrijk is dat je 2 tabletten samen neemt, en dit een keer per dag.
Geen gegevens dat het tamoxifen minder doet werken. Serelys is een placebo en voor sommige vrouwen wel nuttig.
Wanneer neem je het beste de magnesium in? De adviezen zijn namelijk zeer verschillend.
In periode van stress of wanneer je veel spierkrampen hebt. Als je twijfelt kan je dit met de huisarts bespreken.
Kan een proteïne dieet bij hormoontherapie?
Zou ik niet adviseren om nu extra eiwitten in te nemen.
Ik heb nog een vraag over het gebruik van voedingssupplementen. Kurkuma is al aan bod gekomen. Wat met sprirulina, valeriaan? Welke supplementen zijn "veilig" bij gebruik van Tamoxifen
Er is weinig harde evidentie dat deze kwaad doen en zou dat met je arts bespreken.
12. MEDICATIE
Kan de combinatie Decapeptyl en Tamoxifin?
Dit kan zeker als de combi met een aromataseremmer niet verdragen wordt.
Wat soort antihormoontherapie is Letrozol?
Aromatase remmer.
Wat doet Herceptine ?
Dit op zich legt de eierstok niet stil en geven we samen met anti-hormonale therapie.
Herceptine wordt bijgegeven bij type HER2 borstkanker. Herceptine gaat de verbinding van HER2 met eiwitten van het lichaam tegen waardoor de groei van de kankercel wordt tegengegaan.
Ik heb Factor V van Leiden, verhoogd risico op bloedstolling, aanvankelijk Tamoxifen voorgeschreven (alhoewel ik reeds 2 a 3 jaar in menopauze zat), maar na bijkomend advies onmiddellijk Arimidex voorgeschreven, ik neem dit nu reeds 4,5 jaar, en er wordt geadviseerd nog 2 jaar extra te nemen, momenteel wel vrij veel gewrichtspijn, is er een alternatief?
Dit klopt, verhoogd risico op trombose is tegen indicatie voor tamoxifen; alternatief is Femara en kan je helpen.
Hoe zit het met de behandeling van Zometa?
Bij hoog herval risico en menopauze is Zometa nuttig tegen herval maar ook tegen osteoporose!
Zijn er de laatste 5 jaar nieuwe medicijnen of therapieën op de markt gekomen om borstkanker te behandelen?
Heel veel ja maar de toepasbaarheid is afhankelijk van vele factoren (een grote stap vooruit zijn de CDK 4/6 remmers) en verschillend van situatie tot situatie (stadium van de ziekte; tumor kenmerken; menopauzale leeftijd; HER2 expressie; PDL-1 expressie bij oestrogeen receptor negatieve borstkanker; PI3K status bij stadium IV). In vele ziekenhuizen met een erkend borstcentrum zijn er ook klinische studies die elk hun waarde (kunnen) hebben. Heel goed mogelijk niet toepasselijk voor U.
13. VRUCHTBAARHEID / ZWANGERSCHAP
Ik ben 27 jaar, heb hormonale borstkanker. Wat is veilige anticonceptie?
Een koperspiraal in’t enige wat veilig is. Gezien u een ovariële i-onderdrukking heeft met Decapeptyl moet die spiraal best nog wel.
Wanneer is het veilig om zwanger te worden?
We adviseren 2j anti-hormoon therapie en na 3 m stop kan de spiraal worden verwijderd. Te bespreken met je arts omdat dit kan verschillen.
Mijn leeftijd is 38 en ik gebruik anti-hormoontherarpie. Begrijp ik het goed uit voorgaande presentatie dat er nog anti-conceptie nodig is naast het gebruik van de combinatie Zoladex met Femara? Hierover ben ik niet geïnformeerd
Dit klopt, zeer zelden zien we dat de eierstokken opnieuw activeren.
Ik ben gestart eind september met Tamoplex toen ik nog in de pre-menopauze was (maandstonden zijn sinds dit jaar onregelmatig en sinds augustus geen maandstonden meer). Vanaf wanneer wordt dan beslist om over te gaan naar aromataseremmers?
Onregelmatige menstruatie kan door de medicatie komen, maar wil niet noodzakelijk zeggen dat je in de menopauze bent. Een bloedafname kan meer duidelijkheid brengen, maar dit is een momentopname.
Anti conceptie of spiraaltje was bij partner geen optie niet meer, dus sterilisatie bij de man een klein offer voor wat mijn partner moest doorstaan.
Uiteraard en goed alternatief.
Hoe gevaarlijk is een zwangerschap na hormoongevoelige borstkanker en “tijdens” hormoontherapie?
Niet gevaarlijk na voldoende, stop therapie en best 2jaar behandelen.
Kan een zwangerschap een kanker triggeren bij iemand die de BRCA2mutatie draagt, maar nog geen kanker heeft doorgemaakt?
Waar men stelt dat een zwangerschap een hormoon gevoelige borstkanker kan uitstellen of teniet doen (we gaan ervan uit dat borstkanker ontstaat op jonge leeftijd) zou dat bij BRCA2 mutatie anders kunnen zijn. Zeker daarvoor een zwangerschap niet uitstellen want de evidentie is gering!
14. ANGST VOOR HERVAL
Kan er langer behandeling gegeven worden ? Ik was 32 bij diagnose, nu 35, medicatie 10 jaar, op 42 jaar medicatievrij: maar dan heb ik schrik dat ik niets meer neem tegen herval.
Dat kan ja. Tamoxifen is niet schadelijk (versterkt het bot) na 10j. Het geeft wel een hogere kans op kanker van het baarmoederslijmvlies nl. + 1 casus pet 1000 vrouwen en per jaar van gebruik. Ik zou dat enkel maar doen als er vele lymfeklieren waren aangetast en als de tumor Luminal A-like is.
Mag ik stellen dat ik best langer dan 10 jaar tamoxifen inneem? Aangezien ik op mijn 35ste hormoongevoelige borstkanker heb gekregen en na 10 jaar nog maar 46 zal zijn, of hoe moet ik het zien ?
Dat hangt af van de kenmerken en tumorload (aantasting van vele lymfeklieren bv.).
Veel vet, meer omzetting van hormonen. Kan dit oorzaak zijn van herval, namelijk teveel eigen vet?
Klopt, bijkomen in gewicht (is meestal door vet) geeft iets meer kans op herval. Als dat 10% + is dan is dat bewezen!
Vroeger zei men dat indien men borstvoeding geeft je minder kans hebt op borstkanker. Ik gaf 4 keer borstvoeding en kreeg borstkanker op 49 jarige leeftijd!!
Klopt, de meeste vrouwen met borstkanker gaven borstvoeding maar het helpt wel tegen borstkanker. Misschien kreeg je de kanker op 39 jaar als je geen borstvoeding had gegeven.
Na het stoppen van anti-hormonale therapie is de kans op herval dan weer groter?
We weten dat 5jaar anti-hormonale therapie ook bescherming geeft na 5jaar (carry-over effect). De kans op herval kan ook na 15jaar.
De nabehandeling belet wel niet dat je alsnog een andere kanker krijgt en heb je daar dan ook meer kans op? Dit omdat de behandeling uw lichaam toch zwak maakt.
Inderdaad, andere kankers kunnen zoals bij iedereen voorkomen na/tijdens therapie borstkanker. Tamoxifen verhoogt de kans op baarmoederlichaam kanker met +1 per 1000 vrouwen per jaar.
Het aantal jaren dat Nolvadex genomen moet worden, is verhoogd van 5 jaar naar 10 jaar. Is er een recht evenredigheid met het aantal jaren dat je Nolvadex neemt en het verlagen van je kans op herval? Met andere woorden als je 10 jaar Nolvadex neemt hoeveel groter is je kans om niet te hervallen vergeleken met het nemen van Nolvadex gedurende 5 jaar.
Je arts zal de kans op herval na 5jaar anti hormonale therapie berekenen met de CTS5 score en afhankelijk daarvan de winst van verlengde therapie beoordelen.
Ik ben 38 jaar en na 2 jaar gestopt met Nolvadex dit wegens enorme depressieve gevoelens waardoor de levenskwaliteit er niet meer was. Diagnose was oorspronkelijk bilateraal mastectomie en bestraling.
Ik denk dat die 2jaar therapie al enorm belangrijk is. Op 38 jaar kan je ook de eierstok stilleggen i.p.v. Nolvadex dat maar enkel als de kans op herval voldoende hoog is. De andere producten werken op 38 jaar niet. De eierstok stilleggen kan ook depressie veroorzaken, dus opgepast!
De therapie is steeds een teambeslissing.
15. ANTI HORMOONTHERAPIE BIJ UITGEZAAIDE
BORSTKANKER
Hoelang mag/kan je Femara gebruiken bij uitgezaaide borstkanker?
Dit kan zolang het product goed werkt, en de ziekte stabiel blijft.
Ik heb botuitzaaiing en krijg Aromasin, hoe lang mag ik dit dan blijven nemen? Gezien uitzaaiing blijvend nemen?
Deze therapie wordt verder gezet zolang hij goed blijft werken. Er staat geen maximum termijn op.
Zolang het goed blijft werken geen Max op aromasin. Ik had eerst Letrozole + Ibrance, na 2 jaar bijkomende letsels, nu Aromasin en Afinitor. Is Aromasin dan wel nog nodig gezien letsels?
Afinitor wordt steeds gecombineerd met een anti hormonale therapie. Er wordt dan gekeken welk product je al nam, vandaar de omschakeling.
16. ALLERLEI
Hoe komt het dat alcohol zo nefast is voor borstkanker?
Dit verhoogt het oestrogeengehalte in het lichaam, en meer oestrogeen geven een hoger risico bij borstkanker die hormoongevoelig is.
Mag ik tijdens mijn chemobehandeling, gevolgd door borstsparende operatie, bestralingen en hormoontherapie gebruik maken van de infraroodsauna? Mijn oncoloog staat hier niet achter...
Tijdens chemotherapie en radiotherapie zou ik het afraden. Nadien kan je rustig opbouwen en kijken welk effect het op je borst, arm en lichaam heeft.
Wat is impact van stress op borstkanker?
Stress is voor niet veel goed (indien dat psychische stress is; fysische stress is nuttig denk ik nl. Bewegen). Er is geen rechtstreeks oorzakelijk verband met ontstaan van borstkanker maar stress heeft een invloed op vele zaken zoals ons afweersysteem.
Is het normaal dat een behandelde borst gevoelig blijft, ook na 2 jaar, bvb tijdens het lopen?
Dit kan inderdaad, door de operatie en of bestraling ontstaat er littekenweefsel en voornamelijk bij beweging kan dit een trekkerig gevoel blijven geven.
Hoe zit het met borstkankermarkers op te sporen in het bloed, zijn die betrouwbaar? Zouden die bij elke diagnose bepaald moeten worden? (Bij mij werd dit niet opgespoord)
De serum merker CA 15-3 is enkel maar van waarde indien deze erg afwijkend is (bv een verdubbeling). Inderdaad een deel van de mensen met een herval van de borstkanker in een ander orgaan hebben een normale merker.
Ik heb een dochter met een ontwikkelingsstoornis. Kan hier een verband gelegd worden met mijn borstkanker/hormonen?
GEEN verband; eerder toeval